ถ้าพูดถึงพระขุนแผนจะเป็นเครื่องรางที่รู้จักของหลายคน เนื่องจากได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางในว่าจะเป็นอดีตและปัจจุบัน ส่วนใครที่ไม่รู้จักแต่จะต้องคุ้นหูเคยได้ยินมากันมาบ้าง ว่าพระขุนแผนนั้น เป็นเครื่องรางของขลังที่ให้อิทธิคุณอำนาจทางด้าน มหาเสน่ห์ เมตตามหานิยม คนชื่นชมชมชอบเป็นที่รักใคร่ของคนรอบข้าง เป็นที่ต้องตาต้องใจกับเพศตรงข้ามเจ้านายผู้ใหญ่ให้ความรักเอ็นดูหรือโชคลาภ โดยเป็นความเชื่อของผู้บูชาว่า เมื่อนำพกติดตัวห้อยคอบูชา จะทำให้คนรักคนชอบเข้าหาเมตตาและเอ็นดูช่วยเหลือเรา
ซึ่งเป็นที่มาจากวรรณคดีขุนช้าง-ขุนแผน หรือ พรายแก้ว ซึ่งขุนแผนเป็นใคร มีอยู่จริงหรือไม่ หากกล่าวถึงวรรณคดีขุนช้าง-ขุนแผน ที่เป็นตำนานเล่าของจังหวัดสุพรรณบุรี ครูบาอาจารย์ที่มีความรู้ในด้านญานบารมีได้เล่าความจริงเกี่ยวกับขุนแผนไว้ดังนี้
เรื่องของขุนช้างขุนแผน นั้นเป็นเรื่องราวชีวิตจริงของบรรพบุรุตไทยสมัยอยุธยาช่วงราวปี พ.ศ. 1967 ถึง 1991 ในรัชสมัยของพระเจ้าพันวัสสาหรือ ที่เรียกกันว่า พระเจ้าสามพระยา โดยกล่าวถึงขุนแผนไว้ว่าเป็นชายรูปงาม มีเมียบมากผู้คนรักใคร่
ประวัติการสร้างพระขุนแผนของไทย ที่เป็นพระเครื่อง หรือเครื่องรางของขลัง ที่เด่นชัดได้แก่ ขุนแผนเก่าที่ขุดพบที่ วัดบ้านกร่าง จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งมีพิมพ์ทรงลักษณะเด่นคือเป็นพระพิมพ์ 5 เหลี่ยม มีลักษณะของพระปางมารวิชัย ประทับนั่งอยู่ในซุ้มเรือนแก้ว มีด้วยหลายหลายแบบหลายพิมพ์ บางพิมพ์เป็นพระติดกันมีชื่อเรียกว่าพรายคู่ ส่วนองค์เดียวเรียกว่าพรายเดี่ยว ซึ่งภายหลังจากการตรวจสอบแล้วพบว่าเป็นพระเครื่องที่สร้างสมัยอยุธยา
มาในภายหลัง ได้มีนำพระพิมพ์ลักษณะนี้มาสร้างเป็นพระเครื่อง นิยมเรียกว่าพระขุนแผน โดยพระเกจิอาจารย์ และวัดต่างๆก็มีการสร้างพระขุนแผนนี้ขึ้น
ตัวอย่างพระขุนแผนที่ได้รับความนิยม
- พระขุนแผนเคลือบ กรุวัดใหญ่ ชัดมงคล จ.พระนครศรีอยุธยา
- ขุนแผนพรายผงกุมารหลวงปู่ทิม วัดละหารไร่ จ.ระยอง
- ขุนแผนแขนอ่อนรุ่นแรก หลวงปู่ชื้น วัดญาณเสน
- พระขุนแผนดิน 7 ป่าช้า รุ่นแรก หลวงพ่อเต๋ คงทอง วัดสามง่าม จังหวัดนครปฐม
- พระขุนแผนหลวงปู่ชื่น วัดตาอี จังหวัดบุรีรัมย์เป็นต้น
นอกจากนี้ยังมีพระขุนแผนที่สร้างจากวัด หรือเกจิอาจารย์อื่นอีกหลายรุ่น รวมสุดยอดพระขุนแผน
